Veiligheidscoördinator Arjen Janssens zorgt er bij ROC Zadkine voor dat de veiligheid goed geborgd is. Hij schrijft beleidsvoorstellen en stuurt collega's aan, want veiligheid is vooral mensenwerk. “Met camera's, toegangscontrole en beveiligers creëer je een schijnveiligheid. Echte veiligheid komt neer op hoe mensen met elkaar omgaan. Daar moet je constant met elkaar over in gesprek zijn.”
Veiligheid is bij Zadkine stevig in de organisatie verankerd. De directeuren en de hoofden van de diensten hebben zitting in een stuurgroep veiligheid. Daarnaast is er het vijf man sterke Team Veiligheid, onderdeel van de servicedienst Algemene Ondersteuning (bedrijfsbureau). De kerntaak van dat team is het borgen van de veiligheid door het ontwikkelen van kaders, centraal coördineren van beleid en protocollen, en het op alle locaties invoeren en handhaven van de veiligheidsmaatregelen.
Vanuit deze opdrachten worden zaken met betrekking tot veiligheid de organisatie ingebracht. Daarbij wordt iedereen betrokken: communicatie, HRM, arbo-team, facilitair, ict en onderwijzend personeel. “Integrale veiligheid gaat over fysieke veiligheid en sociale veiligheid, safety & security. Dat vinden wij een integraal onderdeel van de organisatie. Iedereen heeft ermee te maken, dus gaan we met iedereen in gesprek en we communiceren er op allerlei manieren over. Ook via social media.”
Veilige School Rotterdam
Zadkine beschouwt veiligheid als een kwaliteit. Het veiligheidsbeleid en de veiligheidsagenda zijn gebaseerd op het gemeentelijke concept Veilige School Rotterdam. Het doel is de veiligheid te borgen door op elke locatie voldoende organisatorische, bouwkundige en elektronische maatregelen te treffen. Op die manier blijven de veiligheidsbeleving en het veiligheidsgevoel van medewerkers, studenten, bezoekers en andere partijen gewaarborgd.
Het concept Veilige School is een succes. Veel Rotterdamse locaties hebben de certificering inmiddels behaald. Het College van Bestuur heeft de ambitie al haar locaties het traject te laten doorlopen, ook de locaties buiten Rotterdam. Hoe succesvol het concept Veilige School ook is; er liggen wel gevaren op de loer. Zadkine heeft ongeveer 17.000 studenten en 30 locaties, aanzienlijk minder dan een aantal jaren geleden. Net als de meeste andere roc's in het land was het nodig om het aantal vierkante meters vloeroppervlak en de personele omvang drastisch te verlagen. Dat proces, waarbij gebouwen worden afgestoten en opleidingen worden geherhuisvest, zal nog een aantal jaren voortduren.
Schuifpuzzel
Het herplaatsen van opleidingen heeft consequenties voor de sociale veiligheid. Janssens vergelijkt het met een schuifpuzzel. Als je in een organisatie begint te schuiven aan één kant, schuift alles mee. “Het kost maanden, soms zelfs jaren, om met de mensen op een locatie iets op te bouwen aan sociale veiligheid. Dat kan in één vingerknip worden afgebroken als je opleidingen gaat verplaatsen.” Die kwetsbaarheid is een gevolg van de keuze om veiligheid integraal vorm te geven. Want dat betekent dat iedereen elkaar nodig heeft. Bij een verhuizing van een opleiding krijg je te maken met andere mensen, die niet van alle afspraken op de hoogte zijn. “Ik vergelijk het weleens met een dirigent voor een orkest. Als die ineens een nieuwe groep met blazers krijgt, moet er eerst worden geoefend. Daar hebben wij binnen veiligheid mee te maken.” Ondanks die lastige problematiek, die sterk beïnvloed wordt door de waan van de dag, wordt de toekomst met vertrouwen tegemoet gezien. “Veiligheid staat in de hele organisatie hoog op de agenda, van College van Bestuur en de Directieraad, tot aan de vergaderingen die wij hebben met onze dienstgroepen.”
Schijnveiligheid
Arjen Janssens is bij Zadkine al geruime tijd bezig met veiligheid. Sinds 2003 heeft hij veiligheid met zowel de fysieke als sociale facetten in zijn portefeuille. In de jaren 2008-2013 was hij fulltime veiligheidsadviseur. Tegenwoordig is hij één dag per week veiligheidscoördinator, maar wel als leidinggevende van de specialisten in het Team Veiligheid. Gaandeweg heeft hij de manier waarop onderwijsinstellingen omgaan met veiligheid zien veranderen. Tien tot vijftien jaar geleden dacht men een veilige leer- en werkomgeving te kunnen creëren door beveiligers in te zetten. “Dat was niet erg goed doordacht in relatie tot het vormgeven van sociale veiligheid. Maar daar begonnen we toen pas over na te denken.” Inmiddels heeft hij de ervaring dat de wijze waarop mensen met elkaar omgaan bepalend is. “Een gebouw volstoppen met camera's, beveiligers, toegangscontrole en dergelijke zorgt alleen maar voor schijnveiligheid.”
Goed communiceren
Beveiliging en fysieke veiligheid zijn bij een onderwijsinstelling tamelijk eenvoudig te realiseren. Het meest lastig is het om de sociale veiligheid te borgen. Daarbij gaat het er om dat het gedrag van de mensen binnen de school klopt. Welk gedrag de school als wenselijk beschouwt kan worden vastgelegd in een gedragscode. Bij Zadkine zijn die regels in een aantal documenten duidelijk vastgelegd. Ten eerste in een studentenstatuut (rechten en plichten van een student), waar ook het personeel zich aan moet houden. Een voorbeeld van zo'n regel is dat studenten en docenten het gebouw zonder hoofddeksel binnen komen, zodat ze goed herkenbaar zijn. De regels die Zadkinebreed gelden staan in de Schoolgids. Tenslotte zijn er soms aanvullende regels voor de verschillende locaties. “We hebben een vakschool voor edelsmeden. Dat is een school met artistieke inslag, waar de regelgeving als vanzelf werkt. Maar op locaties met studenten van niveau 1 besteden we veel nadrukkelijker aandacht aan de regels en aan de toon die daarbij wordt gehanteerd. Dat gaat meer in Jip en Janneke-taal.”
Samen verantwoordelijk
De grootste uitdaging in het onderwijs is de wijze waarop de gedragsregels worden gehandhaafd. Zadkine ziet dat als een collectieve verantwoordelijkheid, dus ook van de docenten. “In 2008 hadden wij 30 beveiligers rondlopen op Zadkine. Met als effect, dat de docent bij een dreigende situatie een stapje terug deed en de beveiliging het liet oplossen. Die tijd hebben we gehad.” Mede vanwege kostenbesparingen is het aantal beveiligers teruggebracht tot vier. Ruim 80 facilitair medewerkers zijn door FiAC opgeleid tot pedagogisch toezichthouder. Ook is besloten dat veiligheid niet langer werd overgelaten aan de facilitaire omgeving. “Veiligheid is een onderdeel van het werk van de docent. Hij zal op een juiste wijze zijn gezag uit moeten oefenen, samen met de rest van de organisatie. Dat lukt niet meteen. Wij zijn constant bezig om die sociale controle in gezamenlijkheid uit te voeren.”
In 2016 gaat Zadkine door met het organiseren van dit soort cursussen voor haar facilitaire medewerkers. Het onderwijzend personeel heeft te kennen gegeven ook belangstelling te hebben voor dergelijke opleidingen, mede vanwege actuele ontwikkelingen. “Blijkbaar plukken we nu de vruchten van onze integrale aanpak. Als er in het docententeam behoefte is aan tips & tricks in het omgaan met bijvoorbeeld radicalisering, zullen we daar zeker iets mee doen.”
Beveiligingsbewust
Om de bedoeling ten aanzien van veiligheid voor iedereen binnen Zadkine helder te krijgen gebruikt Arjen Janssens het woord 'beveiligingsbewust'. “We willen niet dat alleen de directie de focus heeft op veiligheid. Het concept Veilige School is iets wat wij van de schoonmaker tot aan de hoogste baas van het College van Bestuur aanpakken. We hebben het dus over het bewust maken hoe belangrijk het is dat veiligheid of beveiligen vorm krijgt. De term 'beveiligingsbewust' geeft dat exact weer.”
Arjen Janssens is de kerndocent van de FiAC/Schoolzakelijk-leergang "Veiligheidscoördinator /-manager in het onderwijs"
